Эларалык «Сапат» билим берүү мекемеси окуучулары менен сыймыктана алат – жыл сайын ЖРТ «Алтын сертификаттарын» алган бүтүрүүчүлөрдүн саны өсүүдө, окуучулары эл аралык предметтик олимпиадаларда байгелүү орундарга ээ болуп, дүйнөнүн мыкты университеттерине кирип, IT-гиганттары менен башка ири корпорацияларды багындырууда. Андан тышкары, чет жерде ийгиликке жетишкен бүтүрүүчүлөр Кыргызстанга кайтып келип же мекенинен алыс жүрсо деле өлкөнүн өнүгүшүнө салым кошууда.

Эсен Сагынов, Amazon программисти, Mancho Devs компаниясынын негиздөөчүсү

Эсен Сагынов 2017-жылдан бери Amazon компаниясында инженер-программист болуп иштейт жана уюмунун башка тайпаларына веб-иштеп чыгуунун (Web-development) мыкты ыкмаларын киргизүүгө жана Amazon командасына талапкерлерди жумушка алууга жардам берип келет. Эсен мектепти Каракол шаарында аяктаган, эл аралык “Сапат” билим берүү мекемеси менен борбордогу университеттин бүтүрүүчүсү, магистр даражасын Кореядан алган. Кыргызстандык жигит дүйнө жүзү боюнча 150дөн ашык веб-кызматты көрсөткөн Түштүк Кореядагы NHN сыяктуу ири IT компанияларында иштеген. Ага чейин ал Incorex компаниясын негиздегендердин бири болгон, ал жерде электрондук котормочулар жана сөздүктөр сыяктуу лингвистикалык программаларды иштеп чыгып ийгиликтүү саткан.

2021-жылдын февраль айында Эсен Бишкекте Mancho Devs азык-түлүк компаниясын негиздеген. Эсен өз IT өнүмдөрүн, мисалы, дарыгерлерди жана клиникаларды тез табуу үчүн, ошондой эле медициналык кызматкерлер жана мекемелер жөнүндө толук маалымат алуу үчүн акысыз Medcheck мобилдик тиркемесин иштеп чыгат.

Сагыновдун ишканасында жумуш орундары түзүлүп, учурда ал жерде 40 адам ички базарга чыга турган үч айры өнүм боюнча иш алып барууда. Эсен өлкөбүздүн элинин турмушун жакшыртууга өзүнүн аракети менен салым кошо аларына ишенет.

«Бизде, Кыргызстанда, жалкоолук жана билимдин жетишсиздиги көп байкалат. Билимдин жетишсиздигинин айрым жактарын түшүнсө болот – бул үмүтсүздүктөн келип чыккан нерсе. Бирок мүмкүнчүлүгү бар ата-энелерге балдарыңыздардын билимине көңүл буруңуздар деп кеңеш бермек элем. Бирок, катуу басым кылуу да болбойт. Бизге эмгекчилдик керек. Биз күткөндү, үйрөнгөндү, акырындык менен алдыга жылганды жактырбайбыз. Дал ошондон улам жаштар азыр акчаны бир жерге салып, тез натыйжа алуу үчүн унаасын сатууну ойлоп жатышат. Адам баласы эмгектенбей, аракет кылбай туруп келечектеги кыйынчылыктарга даяр боло албайт деп ишенем. Жакшы окуу керек, ал үчүн токтоолук жана ыкылас зарыл”, – дейт Limon.KG сайтына берген маегинде Эсен Сагынов.

Кайнар Камалов, MIT бүтүрүүчүсү, “Кадам” долбоору

Кайнар Камалов Ош шаарында карапайым үй-бүлөдө туулуп-өскөн, кыргыз-түрк лицейди аяктаган, бала кезинен бери кайсы бир тармактын мыктысы болуу кыялы бар эле. Ар дайым ага ишенген жакын адамдарынын колдоосунун аркасында ал чын эле, бул максатын ишке ашыра алды. Эл аралык сынактардын жеңүүчүсү, Massachusetts Institute of Technology окуу жайынын бүтүрүүчүсү Microsoft компаниясында программист болуп иштеген. Ал жасалма интеллект технологиясына негизделген колдонмолорду иштеп чыгуучу B12 стартабында инженер-программист болуп эмгектенген.

Кайнар Кыргызстанга кайтып келип, америкалык Pipe стартабында аралыктан иштеп баштайт. Кыргызстанда ал “Кадам” билим берүү долбоорун демилгелеген, анын негизги максаты Кыргызстандын бардык булуң-бурчунан келген таланттуу жана мыкты студенттерге АКШнын алдыңкы университеттерине бакалавриат окуусуна өтүүгө жардам берүү. Долбоор сынактарга даярдануу, ишкагаздарды тапшыруу жана чыгымдарын жабуу боюнча консультациялык, каржылык жана техникалык жардам көрсөтөт.

«Максатты бийик коюңуз, мүмкүн болбой турган нерселерди кыялданыңыз жана кыйынчылктардан коркпоңуз. Баары эле колдон келе бербейт, бирок жолго чыккан сапарын аяктайт», – деп ишенет Кайнар.

Мындан тышкары Камалов Кыргызстанда чуркоо коомун өнүктүрүүдө.

Замирбек Акимбеков, C2AI компаниясында улук менеджер, “Кадам” долбоору

Замирбек Ж.Баласагын атындагы Токмок лицейинин бүтүрүүчүсү. METU университетинде химиялык инженерияны окуган. Ал Калифорния университетинде статистика боюнча магистр даражасына жана химиялык инженерия боюнча докторантура даражасына ээ.

McKinsey&Company компаниясында Lead Data Scientist жана Engagement Manager болуп иштеген. Өткөн жылдан бери ал C2AI, корпоративдик жасалма интеллект үчүн программалык камсыздоону иштеп чыгуучу компанияда Senior Solutions Manager катары иштөөдө.

Ал Токмок кыргыз-түрк лицейине тапшырганын бала кезиндеги жашоосун өзгөрткөн учуру деп эсептейт. Лицейде ал өз талантын өнүктүрүүгө жана көрсөтүүгө мүмкүнчүлүк алган, ошондой эле пикирлештерине учураган.

Ошондой эле, ал “Кадам” билим берүү долбоорунун демилгечиси. «Талыкпаган эмгек жана билим менен өлкөбүз олуттуу ийгиликтерге жетишет», – деп эсептейт Замир Акимбеков.

Таалай Жумабаев, Google компаниясында улук инженер, “Энелер-Мария” долбоору

Таалай Жумабаев Google компаниясында 3 жылдан ашык убакыттан бери онлайн билим берүү бөлүмүндө улук иштеп чыгуучу болуп иштейт. Бишкек шаарынын тургуну, Ч.Айтматов атындагы Кыргыз-түрк лицейинин жана Санкт-Петербург Мамлекеттик университетинин бүтүрүүчүсү, JetBrains менен Deutsche Bank уюмдарында иш тажрыйбасына ээ. Ал кыргызстандыктардын жеке жана карьералык өсүшүнө багытталган @growthhungry жана “Энелер-Мария” аттуу социалдык долбоорлорун жетектейт.

Таалай өзүнүн тажрыйбасын Кыргызстандын жаш жигиттери менен бөлүшүү керектигин дайыма эсинде тутчу. @growthhungry долбоору ага бир бирине окшош суроолорду бере баштаганда иштеп баштаган. Бул анын карьера, soft skills жана инсан катары өсүү тууралуу долбоорунун пайдубалы.

Таалай 2021-жылы энелер менен мугалимдерге арналган «Энелер-Мария» долбоорун ишке ашырган. Долбоордун алкагында катышуучуларга ар кандай тармактарды изилдөө мүмкүнчүлүгү түзүлгөн: психология (балдарды тарбиялоо, өзүнө болгон ишенимди жогорулатуу, таланттарды өнүктүрүү жана стереотиптерди бузуу); критикалык жана аналитикалык ой жүгүртүү; каржылык сабаттуулук (үй-бүлөлүк бюджетти башкаруу, мүмкүнчүлүктөргө жараша бизнес ачуу, аял лидерлиги), сапаттуу билим берүүнүн маанилүүлүгү. Таалай менен маегибизди бул жерден окуңуз.

Эсен Ниязов, Peaksoft компаниясынын негиздөөчүсү

Эсен Баткен облусунун Кара-Бак айылында туулган. Бала кезинен эле жакшы окууга аракет кылган, аны ага ата-энеси шыктандырган. 7-класстан 11-класска чейин Кадамжай шаарындагы түрк лицейинде окуусун уланткан. Ал АКШда тогуз жыл жашап, ал убакыттын ичинде Cybertek окуу борборунда башкы директор кызматына жетип, өз компаниясын – «Мурас» клубун – негиздеген. 2020-жылы Кыргызстанга кайтып келип, IT тармагын өнүктүрө баштаган.

«Кыргызстанга келген сайын алыскы аймактарда технология тармагында билимге муктаждык бар экенине күбө болор элем. Ошондон улам мектеп окуучулары жана студенттер менен IT багытында иш алып барыш үчүн мекенге кайтып келдим. Маалыматтык технологиялар тармагында көптөгөн долбоорлорду ишке ашыргым келет. Биринчиден, бул менин ата-журтум: чет өлкөдө канчалык жакшы жашасаң дагы, ал баары бир Мекендин ордун ээлей албайт. Экинчиден, биз Peaksoft компаниясын негиздеп жатканда, эгер компания рынокто алдыңкы орунга чыкса, биз сөзсүз түрдө жаш муундарга билимибизди берип, алардын өнүгүшүнө жагымдуу шарттарды түзүүгө бардык күчүбүздү жумшайбыз деп өзүбүзгө сөз бергенбиз», – деди маегинде стартапчы.

Асылбек Жунусов, Meta компаниясында инженер, Өзгөндө 100 орундуу бала бакчаны ачкан

Асылбек 2011-жылы Ош шаарында кыргыз-түрк лицейин бүтүргөн, Эл аралык Ала-Тоо университетинде өнөр-жай курулушу адистиги боюнча билим алган. 2017-жылы ал Калифорниянын Ирвин шаарындагы Уэстклифф университетине тапшырып, бизнес, менеджмент, маркетинг жана коштогон көмөкчү кызматтары багыты боюнча магистр даражасын алган. 2020-жылдын май айында, Асылбек Meta (Facebook) компаниясына үчүнчү жолку аракетинен кийин гана инженер-программист болуп ишке орношкон. Жунусов программисттик тажрыйбасын Walmart Labs жана Volvo Cars компанияларында топтогон.

«Элдин билимдүүрөөк болушун каалайм. «Балдар – биздин келечегибиз» деген сөз тылган сөз, бирок бул чындык. Баланын өнүгүшү үчүн мектеп, бала бакчалардын мааниси чоң. Апам билим берүү тармагында көп жылдан бери иштейт. Мен аны менен сүйлөшүп, мүмкүнчүлүк чыгары менен чоң жер тилкеси бар үй сатып алып, аны жабдып, 100 орундуу бала бакчага айландырдым. Кыргызстандын өнүгүшүнө салым кошууну пландап жатабыз», – деп айтып берди Limon.KG порталына берген маегинде Асылбек.

Аскар Мусакунов, Apple компаниясында жаратуучу, DevX IT мектебинин негиздөөчүсү

Аскар максатына жетүү үчүн узак жолду басып өткөн: көп окуп, талыкпай эмгектенип, убактысын текке кетирген жок. Өзү Ысык-Көл облусунун Каракол шаарынан, эл аралык “Сапат” билим берүү мекемесинин бүтүрүүчүсү. Ал 2020-жылы Apple IT-гигантында иштеп баштаган. Бул тууралуу кененирээк бул жерден окуңуз.

«Кыялым – Кыргызстанга учуп келип IT-компаниясын ачуу, Кыргызстандын жарандарын эң жакшы жана ыңгайлуу шарттар менен камсыз кылуу. Кийин болсо – ишти КМШда, андан соң бүткүл дүйнөгө жайылтуу», – деп Limon.KG сайтына берген биринчи маегинде ойлорун бөлүшкөн Аскар. Анан эмне болду дейсиз? Ишке ашырган экен. Аскар жубайы Адина Тилек менен бирге АКШда DevX IT мектебин негиздешти, кыргызстандыктар эми сабактарды мекенинен чыкпай эле окуй алышат.

Курстарды аяктагандан кийин ийгиликтүү бүтүрүүчүлөр чет элдик компанияларда жакшы айлык менен жумуш табууда. Америкалык DevX мектеби Кыргызстандын 7 университети менен IT адистерин даярдоо боюнча келишим түздү. Алар: Кыргыз мамлекеттик техникалык университети, Ош Мамлекеттик университети, Ысык-Көл мамлекеттик университети, Жалал-Абад мамлекеттик университети, Нарын мамлекеттик университети, Талас мамлекеттик университети жана Баткен мамлекеттик университети.

Сабактарды Apple, Meta, Microsoft ж.б. компанияларда иштеген АКШнын алдыңкы адистери берет.

«Менин кеңешим: ар ким өзү сүйгөн нерсесин жасашы керек. Ар бир адистик керек болгон үчүн бар болууда, убакытты текке кетирбей, өз жаатта мыкты болууга аракет кылуу керек жана ар бир адам Кыргызстандын өнүгүүсүнө таасир эте алат деп ишенүү керек. Бардык жакшы нерселерди ишке адам ашырат, баарыбыз бирдейбиз. Күн сайын кечээки өзүңүздөн жакшыраак болуу деген ойлор жана шыктануу менен ойгонушуңуз керек, өзүңүзгө атаандаш болуңуз. Коомго пайдалуу болууга аракет кылып, мамлекетибиздин өнүгүүсү үчүн чоң кадамдарды таштаңыз. Ийгиликтүү өлкө ийгиликтүү адамдардан турат, өзүңүздү өнүктүрсөңүз, өлкө алдындагы милдетиңизди аткардым деп эсептесеңиз болот», – деп ишенет Аскар Мусакунов.

Медер Кутбидин уулу, Sigma Software Solutions компаниясынын негиздөөчүсү

Медер Кутбидин уулу, эл аралык “Сапат” билим берүү мекемесинин бүтүрүүчүсү, Түркиянын эң абройлуу окуу жайларынын биринде билим алып, алмашуу программасы боюнча кыялындагы окуу жайында – Наньян технологиялык университетинде билим алып, 1 миллион долларга бааланган стартапка катышып, Кыргызстандын 350 мектеби урунган тиркемени иштеп чыгып, акыры Бишкекте өз IT компаниясын ачкан. Кошумчалай кетсек, Медер өз тайпасы менен учактардын учуу коопсуздугун камсыз кылуу үчүн авиация тармагында Sigma Aero өнүмүн жараткан.

Sigma Aero бул авиакомпаниялардын учуу коопсуздугун жогорулатуу үчүн платформасы. “Кыргызпатент” тарабынан уюштурулган “Стартап Кыргызстан – 2021” республикалык конкурсунун жеңүүчүсү. Стартап жарым миллион сомго чейин каражатка ээ болгон.
«Авиация тармагында өз өнүмүбүз бар, учактар үчүн программаны жасап жатабыз. Жакында Кыргызстанга Airbus A220 учагы келген, аларды “Эйр Манас” авиакомпаниясы алып келди. Биз алар үчүн учактардын учууларынын коопсуздугун камсыз кылуу үчүн учуу маалыматтарын талдоо программасын жасадык, бул кырсыктардын алдын алууга жардам берет. Биз Борбор Азияда биринчилерден болуп мындай программаны жаздык. Азыр аны чет элдик ири авиакомпанияларга сатып жатабыз», – деди маегинде Медер.

Абай Турдубаев, кардиохирург-аритмолог

Абай Турдубаев – Ош шаарындагы “Сапат” мектебинин бүтүрүүчүсү, медицина илимдеринин кандидаты, Улуттук кардиохирургия жана органдарды трансплантациялоо институтунун рентген эндоваскулярдык хирургия бөлүмүн жетектейт. Чет элдик тажрыйбаны Орусиянын эң мыкты кардиохирургиялык борборунда, саламаттык сактоо министрилигин ФГБУ “А.Н.Бакулев атындагы жүрөк-тамыр хирургиясынын улуттук медициналык изилдөө борборунда” алган. Көптөгөн долбоорлордун, мисалы, «Мобилдик кардиолог» социалдык долбоорунун демилгечиси, анын алкагында кардиохирург-аритмолог жана башка адистердин сунушу менен 16 конуштун тургундары квалификациялуу дарыгерлердин акысыз текшерүүсүнөн жана консультацияларынан өтө алышты. Ири марафон 2019-жылдын жай айларында өткөн. 15 күндүн ичинде дарыгерлер бир жарым миңден ашык бейтапты текшеришти. Алардын арасында биринчи жолу ЭКГ жана ЭхоКГден өткөн 350дөн ашуун бейтаптар болгон.

Кошумчалай кетсек, жыл сайын Абай Турдубаев жана анын кесиптештери Сауд Аравиясынан келген кардиохирургдар менен биргеликте кыргызстандыктардын, анын ичинде балдардын жүрөгүнө бекер кымбат баалуу операцияларды жасашат.

Ахмед Макаев, «Дем» китепканасы

Окуу залы менен кофекананы бириктирген “Дем” борбору Каракол шаарынын так ортосунда жайгашкан. Азыр бул жер жаштар арасында абдан белгилүү, анткени бул аймакта мындай мекеме биринчи жолу пайда болууда. Борбордун жанында шаардык аянт, университет, билим берүү борборлору, ошондой эле мектептер бар. Долбоордун максаты элди китеп окууга үндөө жана жаштардын ишкердикке, жигердүү коомдук турмушка, өсүүгө жана ар тараптуу өнүгүүгө болгон кызыгуусун ойготуу болуп саналат. “Дем” борборунун негиздөөчүсү, эл аралык “Сапат” билим берүү мекемесине караштуу К.Карасаев атындагы лицейинин бүтүрүүчүсү Ахмет Макаев менен маегибизди бул жерде окуңуз.

Иван Решетников, Менделеев олимпиадасынын коло жеңүүчүсү

2022-жылдын май айында Ж.Баласагын атындагы Токмок лицейинин окуучусу Иван Решетников химия боюнча мектеп окуучуларынын 56-Эл аралык Менделеев олимпиадасында коло медалга ээ болгон.

«Олимпиадалык борбордун окуучулары менен биз кийинки муунду (7-8-класстар) математика, информатика жана химия боюнча олимпиадаларга даярдоо үчүн Discord колдонмосунда Catharsis каналын уюштурдук. Каналга кантип даярдануу жана олимпиадага кантип баруу керектигин түшүндүргөн постторду жарыялайбыз. Аптасына бир жолу химиядагы ар кандай окуялар тууралуу макалаларды жарыялайбыз. Биз ошондой эле “Апталык көйгөй” рубрикасын ачканы жатабыз, анын ичинде биз татаал тапшырмаларды жана бир аздан кийин анын чечилишин жарыялайбыз. Бул канал менен таанышуу каалагандын баарына пайдалуу болот”, – деди маегинде Иван.
Эл аралык “Сапат” билим берүү мекемесинин окуучусу олимпиадаларды жасоону пландайт, аларга катышкан окуучулар чоңураак олимпиадаларга даярданып тажрыйба топтой алышат.

---

Arrhenius долбоору

Кыргызстандан химия боюнча эл аралык олимпиадалардын жеңүүчүлөрү Arrhenius долбоорун түзүштү, анын максаты олимпиадалык коомчулукту түзүү жана олимпиадалык кыймылды Кыргызстан ичинде илгерилетүү. Бул долбоордун демилгечиси Кубанычбек Камиль – 2020-жылдагы Эл аралык химия олимпиадасынын күмүш медалынын ээси, Х.Карасаев атындагы Ысык-Көл лицейинин бүтүрүүчүсү.

Тайпанын башка мүчөлөрү:

Нурсултан Соодонбеков – Эл аралык Менделеев олимпиадасынын күмүш жеңүүчүсү, 2020-жылдагы Эл аралык химия олимпиадасынын коло медалынын ээси. Нурсултан менен маегибизди бул жерден окуңуз.

Камиль Мамбетов – 2020 жана 2021-жылы өткөн Эл аралык Менделеев олимпиадасынын жана 2020 жана 2021-жылдын Эл аралык химия олимпиадасынын коло медалынын ээси.

Азамат Саламатов – химия боюнча эл аралык CHEMICO – Stemco 2020 олимпиадасынын күмүш медалынын ээси. Азамат менен маегибизди бул жерден окуңуз.